Bol kepçe kredi eleştirisi

TMMOB Makina Mühendisleri Odası, iktisatçı  -yazar Mustafa Sönmez’in “2017’de büyüme” konusuna ayırdı.

Sönmez, büyüme rakamlarının üretime dayalı değil, inşaat sektörünün pompalanmasıyla gerçekleştiğini kaydetti.

Sönmez, geçtiğimiz gün yine uzatılan Olağanüstü Hal Uygulaması süresindeki büyümenin OHAL ikliminde ağır emek sömürüsüne dayandığı kaydetti.

 Sönmez, “1,5 yılda yüzde 34’e ulaşan bol kepçe kredi genişlemesine kefil olan devlet hazinesi, belli bir riski de üstlenmiştir. Kredi dönüşlerinde aksama hem banka sistemini hem de Hazine’yi zor duruma sokabilecektir” dedi.

Sönmez, TÜİK, Kalkınma Bakanlığı, OECD, Hazine Müsteşarlığı ve çeşitli bakanlık verileri kullanılarak yapılan analizde, üçüncü çeyrekte gerçekleşen flaş büyümenin baz etkisine dayandığı, yılın 9 ayının büyümesinin de OHAL ikliminde ağır emek sömürüsüne dayandığı ifade etti.

İktisatçı  -yazar Mustafa Sönmez, Sıcak para ağırlıklı dış borçlanma ve bütçeye büyük açıklar verdiren devlet teşviklerinin büyümenin ana payandaları olduğunun belirtildiği analizde, aynı iklimin 2018’de devam etmeyeceği ve ekonominin 2018’de daha düşük oranlı büyüme ile yetinmek zorunda kalacağı belirtti.

“Ötelenen sorunlar birikti”

2017 üçüncü çeyrek büyümesi yüzde 11’i, 9 ayda da yüzde 7,4’ü bulan Türkiye ekonomisinin bu performansının arka yüzünde bir dizi kırılganlık ve ötelenen sorun birikimi olduğuna değinen Sönmez, “Geniş anlamda sanayide büyüme son 3. çeyrekte ortalama yüzde 9,5’i bulmuş, sanayi lokomotif sektör olmuştur. İmalat sanayinin katma değer artışı, üçüncü çeyrekte iç pazar odaklı, özellikle dayanıklı mallara talep üstünden gerçekleşmiştir. Sanayi üretimi yüksek tempoda seyrederken yatırım ayağında ilk 9 ayda inşaat yine öne çıkmıştır; bunun da sanayisizleşmeyi körüklediği belirtilmelidir. Parıltılı büyüme verilerinin arkasında dönemsel dış dünya konjonktüründen kaynaklanan dış sermaye akışı, özellikle sıcak para girişi vardır. Bu dış kaldıracın yanında, hükümet rejiminin bütçe açığını artırma pahasına uygulattığı kredi genişlemesi, vergi kolaylıkları, İşsizlik Sigortası Fonu’nu hovardaca harcattıran teşviklerden de söz edilmelidir” dedi.

“Banka sistemi zora girer”

Sönmez, dış borç stoku hakkında da şu bilgileri verdi: “2017 boyunca dış borç ağırlıklı kaynak girişi 30 milyar doları bulurken sadece bu yıl 20 milyar dolara yakın sıcak para akışı yaşanmış, bu giriş, dolar kurunu Eylül ayına kadar aşağı çekerek ithalatı artırmıştır. Bu kaldıraçla büyüme artarken öte tarafta dış borç stoku 435 milyar dolara kadar çıkmış, firmaların döviz yükümlülükleri 212 milyar dolara kadar yükselmiştir. Özellikle Ekim ayı sonrası hızlanan döviz fiyatı, Merkez Bankası’nı faiz artırmaya zorlamakla kalmamış, döviz fiyatı yüksek seyrini koruyarak ekonomiyi yüksek faiz-yüksek döviz kıskacına almıştır. İçeride açılan ve 1,5 yılda yüzde 34’e ulaşan bol kepçe kredi genişlemesine kefil olan devlet hazinesi, belli bir riski de üstlenmiştir. Kredi dönüşlerinde aksama hem banka sistemini hem de Hazine’yi zor duruma sokabilecektir” dedi.

Büyüme rakamlarında üretime dayalı değil, inşaat sektörü baz alınarak kaydedildiğine de parantez açan Sönmez, “Yılın ilk 9 ayının tamamında, büyük çevre tahribatı, tarih ve doğa varlıklarını yıkıma dayanan inşaat furyasına karşılık, sanayiyi geliştirecek makine teçhizat yatırımlarında düşük tempo gözlenmesi vahim bir olgudur” dedi.

İstihdamda geçici artış

Sönmez sözlerine istihdamda yaşanan artış ile son devam etti: “Ayrıca, işgücü verileri, Eylül’de işsizliğin yüzde 11’e yaklaştığını, büyümenin istihdam yaratmadığını, yaratılmış görünen 1,5 milyon istihdamın ise SGK verilerine göre geçici stajyer-kursiyer istihdamından kaynaklandığını ortaya koymaktadır. Kısacası, iki haneli enflasyon ve işsizlik, büyük bütçe açıkları ve 42 milyar dolara ulaşan cari açıkla, sıcak para girişine bağımlı büyümenin 2017’ye ağır maliyeti olduğunu, bu maliyetin 2018’e taşındığını belirtmek gerekir. Dış ve iç şartlar zorlanarak, OHAL ikliminde gerçekleştirilen büyümenin 2018’de tekrarı mümkün olmayacak, ekonomi hızla ivme kaybedecektir.”